در مدلهای تک محصولی خریدار به دنبال تأمین‌کنند‌ه‌ی مناسب تنها برای یک محصول است ولی در حالت چند محصولی خریدار برای چند محصول تأمینکننده تقاضا دارد و تأمینکننده می‌کوشد تا توجه خریدار را با ارایه‌ی شرایط خاصی مانند ارایه‌ی انواع مختلف تخفیف‌ها جلب کند.
برای حالت تک محصولی و چند محصولی بودن در شرایطی که تخفیف وجود داشته باشد یا نه در منبع [۴] طبقه‌بندیای ارایه شده است که علاقهمندان میتوانند به آن مراجعه کنند.
تک دورهای یا چند دورهای بودن
به دلیل اینکه مدل‌سازی و تحلیل مدلهای تک دورهای ساده‌تر است عموماً در ادبیات به آن‌ها پرداخته شده است در حالیکه مدلهای چند دورهای به دلیل تعادلی که بین هزینه‌ی سفارش‌دهی و نگهداری ایجاد می‌کنند برنامه‌ی خرید بهتری را ارایه می‌کند. برای طبقهبندی مطالعات مختلف این دو حالت به [۴] مراجعه شود.
معرفی برخی از مدلهای انتخاب تأمینکننده
۲-۳-۱-۵-۱ مدلهای برنامه‌ریزی ریاضی
روش‌های برنامه‌ریزی ریاضی از دیرباز برای انتخاب تأمین‌کنند‌گان مورد توجه محققین بوده‌اند. اگر به یک مدل برنامه‌ریزی ریاضی یک مجموعه تصمیم مناسب داده شود، این امکان را برای تصمیم‌گیرنده فراهم می‌کند تا مسألهی تصمیم را بر حسب تابع هدف ریاضی فرموله کرده و از طریق تغییر مقادیر متغیرها به اهداف مورد نظر برسد. مهم‌ترین گام‌ها در این روش علمی عبارتند از:
شناسایی و تعریف مسأله: این گام نیازمند تشریح دقیق از مسأله و ویژگی‌های آن است.
کمی‌سازی مسأله: این گام‌ها با تشریح دقیق مسأله در قالب یک منطق کمی تحقق مییابند.
گام نهایی: حل مسأله و به‌دست آوردن جواب برای متغیرهای تصمیم است.
مطالعاتی که مدل برنامه‌ریزی ریاضی را برای انتخاب تأمینکننده استفاده کردهاند به دو گروه تقسیم میشوند:
۱- تک هدفه، ۲- چند هدفه
بسیاری از نویسندگان از مدلهای تک هدفه همچون برنامه‌ریزی عدد صحیح و یا خطی استفاده کردهاند. در اکثر مدل‌ها هزینه را به عنوان تابع هدف در نظر گرفته‌اند و سایر معیارها (کیفیت، ظرفیت، زمان تحویل و… ) را به عنوان محدودیت در نظر گرفته‌اند. دو نقص عمده‌ی روش‌های برنامه‌ریزی ریاضی این است که معیارها با وزن مساوی در محدودیت‌ها قرار می‌گیرند و معمولاً تنها معیارهای کمی را در نظر می‌گیرند.
برخی از محققین از برنامه‌ریزی ریاضی خطی چند هدفه و یا آرمانی استفاده کردهاند و وزن‌های متفاوتی را به معیارهای مختلف تخصیص دادهاند اما همچنان با در نظرگرفتن معیارهای کیفی مشکل دارند.
در [۲۸] مدلهای تک‌هدفه را به طبقات برنامه‌ریزی خطی، برنامه‌ریزی مختلط عدد صحیح، برنامه‌ریزی پویا و مدلهای چند هدفه را به طبقات برنامه‌ریزی آرمانی و برنامه‌ریزی چند هدفه تفکیک میشوند.
[۲۹] برای اولین بار برنامه‌ریزی ریاضی را برای انتخاب تأمینکننده در یک محیط واقعی اعمال نموده اند. او از یک مدل برنامه‌ریزی مختلط عدد صحیح برای فرموله‌کردن این مسألهی تصمیم‌گیری در دفتر پست استرالیا استفاده کرده است. تابع هدف این مدل حداقل کردن قیمت مشمول تخفیف مربوط به موارد تخصیص داده شده به فروشنده‌ها تحت محدودیت‌های ظرفیت فروشنده و ارضای تقاضا است.
در [۳۰] پیشنهاد شده است که ساخت ریاضیاتی مدل جانمایی تجهیزات می‌تواند برای انتخاب تأمینکننده اعمال شود. آن‌ها هیچ مسألهی خاصی را حل نکرده‌اند ولی شباهت‌های مسألهی انتخاب فروشنده و مدلهای جانمایی تجهیزات را نشان دادهاند. پیچیدگی هر دو مدل نشان می‌دهد که مناسب‌سازی این دو روش با هم نمی‌تواند ساده باشد. [۳۱ و ۹] و نیز در مقالات خود از مدلهای ریاضی برای انتخاب تأمینکننده استفاده کردهاند و محدودیت‌های مربوط به کیفیت، سرویس‌دهی و تحویل را در نظر گرفته‌اند. [۳۲] یک مدل برنامه‌ریزی ریاضی که تغییر در قابلیت‌های عرضه‌ی تأمین‌کنند‌گان و نیازهای مشتریان در طی دوره‌ی زمانی را لحاظ می‌کند، ارایه کردهاند. مدل ارایه شده برای
انتخاب تأمینکننده در صنعت کشاورزی کشور کُره بکار گرفته شده است.
در [۵] بیان شده است که قیمت، کیفیت و تحویل شرط‌هایی مهم برای انتخاب تأمینکننده هستند. آن‌ها از برنامه‌ریزی خطی برای این تصمیم‌گیری‌ها استفاده کرده و همچنین راجع به سایر کاربردهای تکنولوژی رایانه‌ای در حوزه‌ی خرید بحث نموده‌اند.
[۳۳] یک مدل برنامه‌ریزی خطی دارای یک تابع هدف را برای زمان‌بندی استراتژیک خرید ایجاد کردهاند. مدل با در نظرگرفتن محدودیت‌های بودجه، ظرفیت تأمین‌کنند‌گان و تقاضای خریدار، کل هزینه را حداقل می‌کند. قیمت و هزینه‌ی انبارداری در تابع هدف این مدل در نظر گرفته شده‌اند ولی هزینه‌های سفارش‌دهی، بازرسی و حمل‌و‌نقل بررسی نشده‌اند.
در [۳۴] برای قابلیت اطمینان زنجیره، استفاده از بیش از یک منبع را برای مواد بحرانی پیشنهاد میشود. وی از یک مدل برنامه‌ریزی خطی تک‌هدفه برای انتخاب بهترین تأمین‌کنند‌گان با در نظرگیری سه معیار قیمت خالص، کیفیت، تحویل و خدمات استفاده کرده‌است. کل هزینه به عنوان تابع هدف و کیفیت، تحویل و خدمات به عنوان محدودیت مدل اشاره شده است.
در [۳۵] برنامه‌ریزی خطی و مختلط عدد صحیح را برای انتخاب تأمینکننده استفاده شده است. در مدل آن‌ها قیمت، تحویل، کیفیت و تخفیف لحاظ شده‌اند. تابع هدف این مدل حداقل کردن قیمت ادغامی با در نظر گرفتن هر دو تخفیف تجمعی و نموی در نظر گرفته شده است و کیفیت و تحویل به عنوان محدودیت لحاظ شده‌اند.
در [۳۶] نیز در مقاله‌ی خود از مدلهای ریاضی (سیستم پشتیبانی تصمیم‌گیری) برای انتخاب تأمینکننده استفاده شده است.
در [۳۷] از برنامه‌ریزی تک‌هدفه برای ایجاد یک مدل کامپیوتری تجاری برای انتخاب تأمینکننده در شرکت IBM استفاده شدهاست. در این مدل از برنامه‌ریزی مختلط عدد صحیح برای حداقل کردن مجموع هزینه‌های خرید، حمل‌و‌نقل و انبارداری استفاده شده است و قابلیت تعریف کالاهای مختلف، دوره‌های زمانی مختلف، کیفیت، تحویل، تسهیلات و ظرفیت تولید فروشنده و قیمت خالص را دارد. در این مدل تخفیف بر اساس تعداد نیز آورده شده است. در [۳۸] یک مدل برنامه‌ریزی مختلط عدد صحیح تک‌هدفه را در یک شرکت تولیدی بزرگ در «میدوست» به منظور بهینه‌سازی تخصیص یک گروه فروشندگان استفاده شده است. تابع هدف این مدل، حداقل‌سازی هزینه‌های ارسال و جریمه است. محدودیت‌های مدل در ارتباط با قابلیت‌های فروشندگان و تقاضاست.
در [۶] بیان شده است که یکی از مهم‌ترین مسائلی که توجه چندانی از طرف صاحب‌نظران تحقیق در عملیات به آن نشده است خرید موادی است که قیمت‌ها با رفتار تصادفی در طول زمان به‌طور متناوب تغییر می‌کنند. وی برنامه‌ریزی خطی و برنامه‌ریزی دینامیک را به عنوان ابزارهایی برای بررسی این وضعیت معرفی کرده است.
در [۳۹] یک مدل برنامه‌ریزی خطی تک‌هدفه را برای شرکت «British Coal» استفاده شده است. این مدل، با در نظرگرفتن ظرفیت فروشنده، حداکثر و حداقل مقادیر سفارش و تقاضا، کل قیمت مشمول تخفیف را حداقل‌سازی می‌کند.
[۲۴] یک برنامه‌ریزی خطی و یک روش ابتکاری با استفاده از تکنیک ساده‌سازی لاگرانژ برای انتخاب تأمینکننده تحت شرایط اقلام چندگانه، چندمین تأمینکننده، محدودیت‌های منابع و تخفیفات مقداری ایجاد کرده‌است. تابع هدف مدل، حداقلکردن مجموعه هزینه‌های خرید، انبارداری (نگهداری موجودی)، جابجایی و سفارش خرید است. محدودیت‌های انبار و سرمایه‌گذاری به‌صورت محدودیت در مدل آورده شده است.
در [۲۷] محیط خرید و تدارک در تولید به هنگام را تجزیه و تحلیل کردهاند. از آن‌جایی که نیاز به داشتن دسته‌های کوچک بحث مهم و شایان توجهی در این سیستم است؛ آن‌ها راجع به تقسیم سفارش بزرگ به چند تحویل یا چند تأمینکننده به‌منظور کاهش اندازه‌ی دسته‌ی سفارش بحث کردهاند. هدف اصلی آن‌ها در این مسأله، کاهش هزینه است لذا مدل را با دو فرض مهم حل کردند؛ فرض اول اینکه هزینه‌ی سفارش به N تأمینکننده برابر و یا کمتر از مقداری است که N مرتبه به یک تأمینکننده سفارش دهیم و فرض دوم آنکه قیمت خرید بایستی از یک مقدار مشخص کمتر باشد. از آنجایی‌که آن‌ها مسأله را برای یک مورد خاص حل کردند، نمی‌توان آن‌را برای وضعیت‌های عمومی (کلی) بکار برد.
در [۳۰] از برنامه‌ریزی خطی چند هدفه برای انتخاب تأمینکننده استفاده شدهاست تا بتوانند برای تناقص عوامل سبک و سنگین نموده و این تعدیل‌ها را تحلیل نمایند. در این مدل قیمت کلی، کیفیت و دیرکرد تحویل به عنوان معیارها و دو مجموعه محدودیت در نظر گرفته شده‌اند:
۱) محدودیت‌های سیستم (محدودیت‌هایی که مستقیماً تحت کنترل مدیر خرید نیستند مانند ظرفیت فروشندگان، ارضای تقاضا، حداقل مقدار سفارش و کل بودجه‌ی خرید)
۲) محدودیت‌های سیاست شامل حداکثر- حداقل مقدار خرید از یک تأمین‌کنند‌ه‌ی مشخص و یا حداکثر- حداقل تعداد تأمین‌کنند‌گانی که بایستی به‌کار گرفته شوند.
در [۴۰] یک مدل مختلط عدد صحیح برای حل این مسأله پیشنهاد شدهاست که در این حالت خریدارها نیاز دارند که اقلام مختلف را از فروشندگان مختلفی بخرند و ظرفیت، کیفیت و مقدارهای تحویل این فروشندگان محدود است و محصولات بسته‌بندی شده را با قیمت‌های تخفیفی ارایه می‌کنند. در این مدل از برنامه‌ریزی تک هدفه استفاده گردیده و قیمت، کیفیت، حد تاریخ تحویل و ظرفیت تولید تأمین‌کنند‌گان به عنوان معیارها و پارامترهای تک‌هدفه برای انتخاب تأمین‌کنند‌گان وارد شده‌اند.
[۴۱] یک سیستم پشتیبانی تصمیم‌گیری برای کاهش تعداد تأمین‌کنند‌گان و مدیریت رابطه‌ی همکارانه با تأمینکننده ایجاد کرده‌است. آن‌ها از فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی یکپارچه با همراهی برنامه‌ریزی مختلط عدد صحیح استفاده و محدودیت ظرفیت تأمین‌کنند‌گان و محدودیت‌های بودجه و کیفیت خریداران را در سیستم پشتیبانی‌شان لحاظ کردهاند.
در [۳] برای حل مسألهی انتخاب تأمین‌کنند‌گان در حالت منبع‌یابی چندگانه، یک مدل برنامه‌ریزی غیرخطی مختلط عدد صحیح ارایه شده است که کل هزینه‌ی لجستیک را که شامل قیمت خالص، هزینه‌ی نگهداری موجودی (انبارداری)، حمل‌و‌نقل و هزینه‌ی هر بار سفارش را در نظر می‌گیرد. این مدل میزان تخصیص سفارش (سفارش خرید) به هریک از تأمین‌کنند‌گان را مشخص می‌کند. آن‌ها همچنین در این مقاله به این مسأله اشاره می‌کنند که اکثر مدلهای برنامه‌ریزی ریاضی تنها به قیمت خالص به عنوان هزینه‌ی خرید اشاره کردهاند، هر چند هزینه‌های حمل و نقل، سفارش‌دهی و انبارداری نیز میتوانند اهمیت قابل توجهی در چنین تصمیماتی داشته باشد.
در [۴۲] مدلی با عنوان فرایند مدیریت مؤثر تأمین‌کنند‌گان ارایه دادهاند و انتخاب تأمین‌کنند‌گان را در قالب این مدل انجام شده است. آن‌ها در این مدل با استفاده از تکنیک فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی ساعتی با معرفی معیارهای انتخاب تأمین‌کنند‌گان، ضریب اهمیت تأمین‌کنند‌گان را تعیین و آن‌ها را رتبه‌بندی کردهاند. آن‌ها فقط ارزیابی تأمین‌کنند‌گان و فرایند تدارک مواد اولیه را در بعد استراتژیک برنامه‌ریزی محدود و مطالعه کردهاند.
در بسیاری از این مقالات، قیمت خالص به عنوان هزینه‌ی لجستیک در مدل آورده شده است و به هزینه‌های انبارداری، حمل‌و‌نقل و سفارش‌دهی توجهی نشده است.
برنامه‌ریزی آرمانی[۱۲] از نوع خطی و غیرخطی هم در انتخاب تأمین‌کنند‌گان به کار رفته است.
| برای دانلود فایل متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید. |